آندومتریوز روده یکی از بیماری‌های کمتر شناخته‌شده اما تأثیرگذار در سلامت زنان است که در سال‌های اخیر به دلیل سبک زندگی، تأخیر در ازدواج و تغییرات هورمونی، شیوع بیشتری یافته است. این بیماری، که زیرمجموعه‌ای از آندومتریوز محسوب می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که بافتی شبیه لایه داخلی رحم (آندومتر) به‌جای آنکه در رحم رشد کند، در سایر اندام‌ها از جمله روده تشکیل می‌شود.
در طول هر چرخه قاعدگی، این بافت نابجا درست مانند بافت رحم به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهد، رشد می‌کند، خونریزی می‌کند و سپس به‌دلیل نداشتن مسیر خروج، باعث التهاب و چسبندگی در ناحیه لگن و روده می‌شود. این فرایند به‌مرور موجب دردهای مزمن، نفخ، اختلال در اجابت مزاج و حتی مشکلات باروری می‌شود.
بسیاری از زنان مبتلا سال‌ها از پزشک به پزشک دیگر می‌روند و تحت درمان‌های گوارشی قرار می‌گیرند، بدون آنکه بدانند علت اصلی مشکلاتشان آندومتریوز روده است. از همین رو تشخیص صحیح و درمان به‌موقع اهمیت ویژه‌ای دارد. در کلینیک گوارش دکتر افسانه صدیقی، این بیماری با رویکردی چندتخصصی شامل گوارش، زنان و جراحی لاپاراسکوپی شناسایی و درمان می‌شود.کولونوسکوپی یک روش تشخیصی مهم است که پزشکان از طریق آن می‌توانند پوشش داخلی روده بزرگ را برای یافتن پولیپ، التهاب یا علائم سرطان بررسی کنند.
در این مقاله همراه کلینیک صدیق باشید تا با نگاهی علمی، اما قابل‌فهم، همه چیز درباره آندومتریوز روده را بدانید؛ از علت و علائم گرفته تا تشخیص، درمان و پیشگیری از عود آن.
آندومتریوز روده چیست؟
آندومتریوز روده نوعی آندومتریوز عمقی (Deep Infiltrating Endometriosis) است که در آن بافتی شبیه آندومتر به دیواره‌های روده، به‌ویژه در ناحیه رکتوم و کولون سیگموئید نفوذ می‌کند. این سلول‌ها به هورمون استروژن حساس‌اند و در طول هر سیکل قاعدگی رشد کرده و خونریزی می‌کنند. چون این بافت در محل نادرست قرار دارد، مواد حاصل از تجزیه آن نمی‌توانند از بدن خارج شوند، در نتیجه التهاب، زخم و چسبندگی ایجاد می‌شود.
آندومتریوز روده در مراحل اولیه ممکن است تنها در سطح صفاق (پرده داخلی لگن) باشد، اما در مراحل پیشرفته‌تر می‌تواند عضله و دیواره روده را هم درگیر کند. در موارد شدید، بافت چسبنده می‌تواند حتی مسیر عبور مدفوع را تنگ کرده و موجب یبوست‌های طولانی‌مدت یا درد هنگام اجابت مزاج شود.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حدود ۸ تا ۱۲ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز، درجاتی از درگیری روده دارند و این درصد در موارد پیشرفته تا ۳۰ درصد نیز می‌رسد. تشخیص زودهنگام اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان در مراحل اولیه ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر است.
در صورت تماس اطلاع دهید از طرف سایت تماس گرفته اید…!
علائم آندومتریوز روده
علائم آندومتریوز روده بسیار متغیر است و به محل و عمق درگیری بستگی دارد. با این حال، چند نشانه تقریباً در همه بیماران دیده می‌شود و می‌تواند هشداردهنده باشد:
درد شکم و لگن در حوالی قاعدگی
دردی عمیق و مبهم در پایین شکم که معمولاً چند روز قبل از قاعدگی شروع می‌شود و در روزهای اول پریود شدت می‌گیرد. این درد ممکن است تا پشت کمر یا ران‌ها نیز انتشار یابد. علت آن تحریک بافت‌های ملتهب روده و چسبندگی‌های اطراف آن است.
درد یا سوزش هنگام اجابت مزاج
وقتی ضایعات آندومتریوز در قسمت انتهایی روده (رکتوم) وجود داشته باشند، دفع مدفوع می‌تواند بسیار دردناک باشد. در برخی زنان، حتی نشستن یا عطسه‌کردن در این دوره موجب افزایش درد می‌شود.
وجود خون در مدفوع در زمان قاعدگی
از علائم بارز درگیری روده است. چون بافت آندومتر در روده همزمان با قاعدگی دچار خونریزی می‌شود، ممکن است خون تازه یا تیره در مدفوع دیده شود.
نفخ، یبوست یا اسهال متناوب
تحریک روده و التهاب مزمن موجب اختلال در حرکات طبیعی روده می‌شود. بسیاری از بیماران از نفخ مزمن و احساس پری شکم شکایت دارند، به‌ویژه در روزهای نزدیک به قاعدگی بسیار شدید است.
تهوع، احساس خستگی و کم‌اشتهایی
این علائم به‌دلیل التهاب گسترده در حفره لگن و تغییرات هورمونی در بدن ایجاد می‌شوند.
درد هنگام رابطه جنسی
در صورتی‌که چسبندگی‌ها در پشت رحم یا رکتوم وجود داشته باشند، نزدیکی می‌تواند دردناک باشد.
توجه داشته باشید علائم معمولاً به تدریج شدت می‌گیرند و ممکن است با گذشت ماه‌ها و سال‌ها زندگی بیمار را مختل کنند.
متخصصان کلینیک صدیق توصیه می‌کنند در صورت وجود هر یک از این علائم به‌ویژه دردهای دوره‌ای گوارشی، حتماً بررسی تخصصی انجام شود تا بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود.
علت بروز آندومتریوز روده
علت دقیق هنوز مشخص نیست، اما چند نظریه علمی مهم وجود دارد:
قاعدگی برگشتی (Retrograde Menstruation): در برخی زنان، بخشی از خون قاعدگی از طریق لوله‌های فالوپ به داخل لگن بازمی‌گردد. سلول‌های آندومتر موجود در آن خون به دیواره روده می‌چسبند و در همان‌جا رشد می‌کنند.
تغییر سلول‌های طبیعی (Metaplasia): سلول‌های طبیعی صفاق ممکن است در اثر تأثیرات هورمونی به سلول‌های شبیه آندومتر تبدیل شوند.
عوامل ژنتیکی: اگر در خانواده سابقه آندومتریوز وجود داشته باشد، احتمال ابتلا چندین برابر افزایش می‌یابد.
سیستم ایمنی ضعیف: ضعف سیستم ایمنی باعث می‌شود بدن نتواند سلول‌های نابجای آندومتر را از بین ببرد.
سطح بالای استروژن: این هورمون رشد سلول‌های آندومتر را تحریک می‌کند.
جراحی‌های لگنی یا سزارین مکرر: ممکن است باعث انتقال تصادفی سلول‌های آندومتر به بافت‌های اطراف روده شود.
به‌طور خلاصه، ترکیب عوامل ژنتیکی، هورمونی و ایمنی نقش اصلی را در شکل‌گیری آندومتریوز ایفا می‌کند.
تفاوت آندومتریوز روده با سایر بیماری‌های گوارشی
آندومتریوز روده در ظاهر شبیه سندرم روده تحریک‌پذیر یا کولیت است اما چند تفاوت کلیدی دارد:
علائم آن به‌طور مستقیم با چرخه قاعدگی مرتبط است، در حالی‌که در IBS یا کولیت این ارتباط وجود ندارد.
همچنین دردهای آندومتریوز معمولاً در عمق لگن حس می‌شوند و در دوران قاعدگی شدت می‌گیرند، در حالی‌که دردهای IBS بیشتر سطحی و وابسته به استرس یا نوع غذا هستند.
وجود خون در مدفوع تنها در زمان قاعدگی یکی دیگر از نشانه‌های شاخص آندومتریوز است.
نکته قابل توجه در مورد این یماری این است که پزشک متخصص می‌تواند با بررسی دقیق تاریخچه علائم، زمان‌بندی آن‌ها و انجام آزمایش‌های تکمیلی، این بیماری را از سایر اختلالات گوارشی افتراق دهد.
روش‌های تشخیص آندومتریوز روده
تشخیص این بیماری نیاز به دقت و تجربه بالا دارد و معمولاً ترکیبی از روش‌های بالینی و تصویربرداری است.
در کلینیک دکتر افسانه صدیقی مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:
گرفتن شرح‌حال دقیق: پزشک ارتباط علائم با قاعدگی را بررسی می‌کند.
معاینه لگن: ممکن است توده‌های حساس یا سفتی در ناحیه رکتوواژینال لمس شود.
سونوگرافی ترانس‌واژینال: یکی از بهترین روش‌ها برای مشاهده ضایعات عمیق لگنی و درگیری روده است.
MRI لگن: برای تعیین عمق نفوذ ضایعه در دیواره روده و برنامه‌ریزی درمان.
کولونوسکوپی: برای بررسی لایه داخلی روده و بیماری‌هایی مانند پولیپ یا تومور.
لاپاراسکوپی تشخیصی: روش قطعی تشخیص که در آن پزشک از طریق دوربین کوچک داخل شکم را مشاهده و در صورت لزوم نمونه‌برداری می‌کند.
تشخیص دقیق باعث می‌شود درمان هدفمند باشد و از جراحی‌های غیرضروری جلوگیری شود.
درمان آندومتریوز روده
انتخاب درمان به شدت علائم، سن بیمار و تمایل به بارداری بستگی دارد. دو رویکرد اصلی وجود دارد:
1. درمان دارویی
برای بیماران با علائم خفیف یا متوسط:
داروهای ضدالتهابی برای کاهش درد و التهاب.
هورمون‌درمانی با قرص‌های جلوگیری، پروژستین‌ها یا آگونیست‌های GnRH که تخمک‌گذاری را متوقف کرده و رشد بافت آندومتر را کند می‌کنند.
داروهای جدید مانند Dienogest و Letrozole نیز در کنترل علائم مؤثرند.
2. درمان جراحی
در مواردی که دارو مؤثر نباشد یا روده دچار انسداد شده باشد، جراحی ضرورت پیدا می‌کند.
در کلینیک صدیق، جراحی لاپاراسکوپی با حداقل برش انجام می‌شود. پزشک با دقت بالا ضایعات آندومتر را از سطح روده جدا می‌کند و در صورت نیاز بخش آسیب‌دیده روده را ترمیم می‌نماید. این جراحی باعث کاهش درد و بازگشت عملکرد طبیعی روده می‌شود.
در بیماران جوانی که قصد بارداری دارند، حفظ عملکرد تخمدان‌ها و رحم در اولویت قرار دارد و درمان ترکیبی (دارو + جراحی) توصیه می‌شود.
مراقبت‌ها پس از درمان و پیشگیری از عود
پس از درمان، رعایت سبک زندگی سالم تأثیر زیادی در پیشگیری از عود دارد:
پیروی از رژیم غذایی ضدالتهاب شامل ماهی، زردچوبه، میوه و سبزیجات تازه.
پرهیز از مصرف زیاد قند، لبنیات چرب و فست‌فود.
فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن.
کاهش استرس از طریق یوگا یا مدیتیشن.
پیگیری منظم با پزشک برای ارزیابی مجدد هر ۶ ماه.
با رعایت این موارد، احتمال عود بیماری بسیار کم می‌شود و بیماران می‌توانند زندگی طبیعی و بدون درد داشته باشند.
آیا آندومتریوز روده خطرناک است؟
در مراحل اولیه، تهدیدکننده زندگی نیست اما اگر نادیده گرفته شود می‌تواند موجب انسداد روده، چسبندگی شدید لگن، ناباروری و دردهای مزمن غیرقابل‌کنترل شود.
از همین رو، مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص و تشخیص دقیق نقش حیاتی دارد.
نتیجه‌گیری
آندومتریوز روده یکی از پیچیده‌ترین انواع آندومتریوز است که می‌تواند تأثیر جدی بر کیفیت زندگی زنان بگذارد. شناخت علائم، تشخیص زودهنگام و انتخاب درمان مناسب می‌تواند روند بیماری را کاملاً کنترل کند.
در کلینیک گوارش دکتر افسانه صدیقی، تشخیص و درمان این بیماری با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات تصویربرداری و جراحی لاپاراسکوپی انجام می‌شود تا بیماران بدون درد و با آرامش به زندگی عادی بازگردند.
1. آیا آندومتریوز روده درمان دائمی دارد؟
اگرچه درمان قطعی ندارد، اما با ترکیب دارو و جراحی می‌توان علائم را برای سال‌ها کنترل کرد.
2. آیا این بیماری باعث ناباروری می‌شود؟
در موارد شدید ممکن است، اما درمان زودهنگام احتمال باروری را حفظ می‌کند.
3. آیا امکان عود وجود دارد؟
بله، اما با کنترل هورمونی و سبک زندگی سالم می‌توان از عود جلوگیری کرد.
4. بهترین زمان مراجعه به پزشک چه زمانی است؟
اگر در دوران قاعدگی دچار درد روده، نفخ یا خون در مدفوع هستید، مراجعه فوری به متخصص گوارش یا زنان ضروری است.