خونریزی معده یکی از مشکلات جدی دستگاه گوارش است که میتواند بهصورت ناگهانی بروز کند و علائم خطرناکی مانند استفراغ خونی یا مدفوع تیره به همراه داشته باشد. این عارضه دلایل مختلفی دارد؛ از زخم معده و التهاب دیواره معده گرفته تا مصرف طولانیمدت داروهای مسکن و حتی بیماریهای کبدی. شناخت بهموقع علت خونریزی معده نقش مهمی در انتخاب بهترین روش درمان دارد، چرا که در صورت بیتوجهی ممکن است منجر به کمخونی شدید یا عوارض تهدیدکننده حیات شود. در این مقاله از کلینیک گوارش و اندوسکوپی معده در تهران به بررسی دقیق دلایل خونریزی معده، علائم هشداردهنده و روشهای تشخیص و درمان آن میپردازیم تا شما دیدی جامع و علمی نسبت به این مشکل رایج اما پرخطر داشته باشید.
فهرست مطالب
Toggleخونریزی معده چیست ؟
خونریزی معده به حالتی گفته میشود که در اثر آسیب یا زخم در دیواره معده، رگهای خونی دچار پارگی شده و خون وارد دستگاه گوارش میشود. این خونریزی میتواند بهصورت آشکار با استفراغ خونی یا مدفوع سیاه و قیریرنگ دیده شود و یا به شکل پنهان فقط با آزمایش تشخیص داده شود.
در صورت تماس اطلاع دهید از طرف سایت تماس گرفته اید…!
علت خونریزی معده چیست ؟
زخم معده
زخم معده معمولاً به دلیل عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف طولانیمدت داروهای مسکن مانند آسپرین و ایبوپروفن ایجاد میشود و در صورت عدم درمان میتواند منجر به خونریزی شدید معده شود.
التهاب معده (گاستریت)
بر اثر عفونت، مصرف الکل، استرس شدید یا رژیم غذایی ناسالم التهاب معده به وجود میآید و در مراحل پیشرفته باعث پارگی رگهای خونی و خونریزی میشود.
واریس مری و معده
واریس مری و معده معمولاً ناشی از بیماریهای کبدی و فشار خون بالا در سیاهرگها است و در صورت پاره شدن رگها میتواند خونریزی خطرناک ایجاد کند.
تومورها و سرطان معده
رشد تودهها در معده یا روده گاهی باعث تخریب بافت و رگهای خونی میشود و منجر به خونریزی داخلی میگردد.
آسیب یا ضربه به معده
مانند بلع اجسام سخت یا آسیبهای ناشی از جراحی که میتواند به بافت معده آسیب زده و خونریزی ایجاد کند.
مصرف زیاد الکل و دخانیات
این عادات مضر به مرور زمان دیواره معده را ضعیف کرده و احتمال زخم و خونریزی معده را افزایش میدهند.
اختلالات انعقادی خون
در افرادی که دچار مشکلات خونی هستند یا داروهای رقیقکننده خون مصرف میکنند، حتی یک زخم کوچک نیز ممکن است باعث خونریزی معده شود.
علائم خونریزی معده
خونریزی معده یکی از مشکلات جدی دستگاه گوارش است که میتواند به دو شکل علنی و پنهان بروز کند. شناخت این علائم اهمیت زیادی دارد، زیرا برخی از آنها بهطور مستقیم و آشکار ظاهر میشوند و بیمار سریعاً متوجه آن میگردد، اما برخی دیگر تنها در درازمدت و با علائم غیرمستقیم خود را نشان میدهند. در ادامه به بررسی هر دو نوع علائم میپردازیم.
علائم علنی خونریزی معده کدامند؟
این علائم بهراحتی قابل مشاهده هستند و معمولاً نشاندهنده خونریزی فعال و شدید در معده محسوب میشوند:
استفراغ خونی: بیرون آمدن خون تازه یا تیرهرنگ از معده که یکی از واضحترین نشانهها است.
مدفوع سیاه و قیریرنگ: وجود خون هضمشده در مدفوع که اغلب با بوی تند و ناخوشایند همراه است.
درد شدید و ناگهانی در قسمت بالای شکم: اغلب به شکل سوزش یا فشار شدید احساس میشود.
سرگیجه، ضعف یا غش کردن: در اثر از دست دادن ناگهانی خون و کاهش فشار خون اتفاق میافتد.
علائم پنهان خونریزی معده کدامند؟
گاهی خونریزی معده خفیف یا مزمن است و بهطور مستقیم دیده نمیشود. این نوع علائم بیشتر تدریجی و غیرمستقیم بروز میکنند:
کمخونی مزمن که خود را با خستگی شدید، ضعف، رنگپریدگی پوست و بیحالی نشان میدهد.
سردرد مداوم و کاهش تمرکزکه به دلیل کمبود اکسیژنرسانی ناشی از کاهش هموگلوبین خون بوجود می آید.
تپش قلب و تنگی نفس که باعث می شود بدن برای جبران کمبود خونرسانی مجبور به فعالیت بیشتر قلب شود.
احساس سیری زودرس یا نفخ شکم در برخی بیماران با خونریزی مزمن معده دیده میشود.
راه های تشخیص خونریزی معده
آندوسکوپی
رایجترین و دقیقترین روش تشخیص خونریزی معده است که در آن پزشک با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین، داخل معده و اثنیعشر را بررسی میکند و محل خونریزی را مشاهده و در صورت نیاز درمان میکند.
آزمایش خون
شامل شمارش سلولهای خون و بررسی هموگلوبین و هماتوکریت برای تشخیص کمخونی ناشی از خونریزی مزمن یا شدید معده است.
آزمایش مدفوع
بررسی وجود خون مخفی در مدفوع (FOBT) به شناسایی خونریزیهای پنهان معده کمک میکند.
تصویربرداری با سیتی اسکن یا رادیولوژی
در مواردی که خونریزی شدید است و منبع آن مشخص نیست، از تصویربرداری برای شناسایی محل خونریزی استفاده میشود.
آنژیوگرافی
در موارد نادر و خونریزی شدید، تزریق رنگ در رگهای خونی و تصویربرداری با اشعه ایکس میتواند محل دقیق خونریزی را مشخص کند.
درمان خونریزی معده
درمان خونریزی معده بسته به شدت و علت خونریزی متفاوت است و معمولاً توسط پزشک متخصص گوارش تعیین میشود. هدف از درمان، کنترل خونریزی، بهبود زخم یا آسیب معده، پیشگیری از عود خونریزی و حفظ سلامت بیمار است. روشهای درمان خونریزی معده عبارتند از:
1. دارودرمانی
- مصرف داروهای مهارکننده اسید معده مانند مهارکنندههای پمپ پروتون (PPI) برای کاهش التهاب و تسریع بهبود زخمها.
- آنتیبیوتیکها در صورت ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری.
- داروهای رقیقکننده خون یا داروهای ضدانعقاد در موارد خاص، با تنظیم دقیق توسط پزشک.
2. آندوسکوپی درمانی
- در این روش پزشک با استفاده از ابزار آندوسکوپی، محل خونریزی را ترمیم، بخیه یا لیزر درمانی میکند.
- در برخی موارد تزریق داروهای همافزا برای توقف خونریزی مستقیم انجام میشود.
3. جراحی
- در موارد خونریزی شدید یا زمانی که دارودرمانی و آندوسکوپی پاسخگو نیست، جراحی برای کنترل خونریزی یا برداشتن بخشی از معده انجام میشود.
4. تزریق خون و مایعات
- برای جبران کمخونی و کاهش فشار خون ناشی از خونریزی شدید، تزریق خون و مایعات انجام میشود تا وضعیت بیمار پایدار گردد.
5. تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی
- پرهیز از مصرف الکل، دخانیات و داروهای مسکن بدون تجویز پزشک.
- رعایت رژیم غذایی سبک، پرهیز از غذاهای تحریککننده معده و مدیریت استرس.
آیا سرطان معده باعث خونریزی معده می شود ؟
سرطان معده میتواند یکی از دلایل خونریزی معده باشد. رشد تودههای سرطانی در دیواره معده یا اثنیعشر ممکن است باعث تخریب رگهای خونی و ایجاد خونریزی داخلی شود. شدت خونریزی بسته به اندازه و محل تومور متفاوت است و ممکن است به صورت علنی یا پنهان بروز کند.
علائم خونریزی ناشی از سرطان معده
- استفراغ خونی یا شبیه دانههای قهوه؛ در مراحل پیشرفته ممکن است آشکار شود.
- مدفوع سیاه و قیریرنگ؛ به دلیل خون هضمشده در رودهها.
- کمخونی مزمن؛ ناشی از خونریزی تدریجی و طولانیمدت معده.
- درد مزمن و سوزش معده؛ همراه با کاهش وزن و کاهش اشتها در برخی بیماران.
تشخیص خونریزی ناشی از سرطان معده
- آندوسکوپی
- آزمایش خون و مدفوع
- تصویربرداری پزشکی
نکات مراقبتی برای افراد با خونریزی معده
رعایت رژیم غذایی سبک و سالم مانند مصرف غذاهای نرم و قابل هضم، پرهیز از غذاهای تند، چرب، ترش یا سرخشده که میتوانند معده را تحریک کنند.
اجتناب از مصرف الکل و دخانیات که این مواد دیواره معده را تحریک کرده و احتمال خونریزی را افزایش میدهند.
پرهیز از داروهای مسکن بدون تجویز پزشک می باشد که داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن میتوانند موجب تشدید زخمها و خونریزی شوند.
استفاده منظم از داروهای تجویز شده توسط پزشک شامل مهارکنندههای اسید معده (PPI)، آنتیبیوتیکها برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری و داروهای دیگر.
کنترل استرس و اضطراب در اولین مرحله است که استرس مزمن میتواند باعث افزایش اسید معده و تشدید خونریزی شود، بنابراین استفاده از روشهای آرامسازی مانند تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن توصیه میشود.
پیگیری منظم پزشکی و انجام آزمایشهامنظم مانند انجام آزمایش خون، آندوسکوپی و پیگیری توصیههای پزشک برای ارزیابی بهبود و جلوگیری از عود خونریزی ضروری است.
نوشیدن آب کافی و حفظ هیدراتاسیون بدن که کمبود آب میتواند خونریزی را شدیدتر کرده و علائم کمخونی را تشدید کند.
استراحت کافی و جلوگیری از فعالیتهای سنگین که فعالیت شدید ممکن است فشار داخل معده را افزایش دهد و خونریزی را تشدید کند.
کلام آخر
خونریزی معده یکی از مشکلات جدی دستگاه گوارش است که میتواند دلایل متعددی داشته باشد، از زخم معده و التهاب گرفته تا واریس، داروها، الکل و حتی سرطان معده. علائم این مشکل ممکن است آشکار (استفراغ خونی، مدفوع سیاه، درد شدید معده) یا پنهان (کمخونی، ضعف، تپش قلب) باشد. تشخیص دقیق خونریزی معده معمولاً با روشهایی مانند آندوسکوپی، آزمایش خون، آزمایش مدفوع و تصویربرداری انجام میشود و درمان آن شامل دارودرمانی، آندوسکوپی درمانی، جراحی در موارد خاص و مراقبتهای سبک زندگی است.
برای جلوگیری از عوارض خطرناک و تسریع روند بهبودی، رعایت نکات مراقبتی مانند رژیم غذایی مناسب، پرهیز از الکل و دخانیات، استفاده منظم از داروهای تجویز شده و کنترل استرس ضروری است. مراجعه به کلینیک گوارش صدیق و دریافت مشاوره تخصصی از دکتر افسانه صدیقی میتواند به تشخیص سریع و درمان مؤثر خونریزی معده کمک کند.
1. خونریزی معده چه زمانی اورژانسی است؟
اگر خونریزی با استفراغ خونی، مدفوع سیاه، سرگیجه شدید یا غش کردن همراه باشد، فوراً باید به اورژانس مراجعه کنید، زیرا این وضعیت میتواند تهدیدکننده زندگی باشد.
2. آیا خونریزی معده همیشه با درد همراه است؟
خیر، برخی از خونریزیها به شکل پنهان و مزمن هستند و تنها با علائمی مانند کمخونی، ضعف و خستگی خود را نشان میدهند.
3. چگونه میتوان از خونریزی معده پیشگیری کرد؟
رعایت رژیم غذایی سالم، پرهیز از الکل و دخانیات، کنترل استرس، مصرف داروها تحت نظر پزشک و مراجعه منظم به متخصص گوارش از مهمترین روشهای پیشگیری است.